چگونه مطالعه کنیم و فراموش نکنیم؟ بهترین روش یادگیری موثر

در دنیای امروز، با حجم زیاد اطلاعات و نیاز به یادگیری مستمر، مسئله‌ی به خاطر سپردن آموخته‌ها و جلوگیری از فراموشی آن‌ها به چالشی جدی تبدیل شده است. اندرو هیوبرمن، دانشمند عصب‌شناس و استاد دانشگاه استنفورد، در اپیزودی از برنامه‌ی خود راهکارهایی علمی و کاربردی برای مطالعه مؤثر و کاهش فراموشی اطلاعات ارائه داده است که ما در این مقاله خلاصه ای از نکات مفید آن را به زبان ساده آورده ایم.

یادگیری چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟

هیوبرمن توضیح می‌دهد که فرایند یادگیری با تغییرات در سیستم عصبی یا نورون‌ها همراه است. این فرایند به نام نوروپلاستیسیتی شناخته می‌شود. نوروپلاستیسیتی یا انعطاف‌پذیری عصبی، توانایی مغز برای تغییر و سازگاری با تجربیات جدید است. این قابلیت خارق‌العاده، پایه و اساس یادگیری و رشد مغز است. به عبارت ساده‌تر، نوروپلاستیسیتی به این معناست که مغز ما مانند خاک رس شکل‌پذیر است و با هر تجربه جدید، اتصالات عصبی جدیدی ایجاد کرده یا تقویت می‌شوند. و این فرآیند در یادگیری از طریق زیر انجام می‌گیرد:

ایجاد مسیرهای عصبی جدید: هر بار که چیزی جدید یاد می‌گیریم، مغز ما مسیرهای عصبی جدیدی ایجاد می‌کند. این مسیرها مانند جاده‌هایی هستند که اطلاعات را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر منتقل می‌کنند.

تقویت مسیرهای عصبی موجود: هرچه بیشتر از یک مهارت یا دانش استفاده کنیم، مسیرهای عصبی مربوط به آن تقویت می‌شوند و در نتیجه، یادآوری آن اطلاعات آسان‌تر می‌شود.

سازگاری با تغییرات: وقتی با شرایط جدیدی روبرو می‌شویم، مغز ما با استفاده از نوروپلاستیسیتی خود را با آن شرایط وفق می‌دهد.

بازیابی اطلاعات: اتصالات عصبی قوی‌تر، بازیابی اطلاعات را آسان‌تر می‌کند. هرچه اطلاعاتی را بیشتر تکرار و تمرین کنیم، دسترسی به آن در آینده سریع‌تر و آسان‌تر خواهد بود.

بنابراین، یادگیری به معنای قوی‌تر کردن یا ضعیف‌تر کردن ارتباطات عصبی در مغز است و نه صرفاً خواندن مکرر مطالب.

چگونه می‌توان سرعت فراموشی را کاهش داد؟

یکی از نکات کلیدی که هیوبرمن بر آن تأکید می‌کند، کاهش سرعت فراموشی است. به عبارت دیگر، هرچه اطلاعات بیشتر در حافظه باقی بمانند، یادگیری مؤثرتر خواهد بود. راهکارهایی که می‌توان برای کاهش فراموشی و بهبود یادگیری استفاده کرد شامل:

• تمرکز کامل هنگام مطالعه: باید به طور آگاهانه تمرکز خود را افزایش داد، حتی اگر موضوع مطالعه برایمان جذاب نباشد. تمرکز یکی از کلیدهای اصلی یادگیری است. ما مقالات متفوتی در مورد تمرکز قبلا منتشر کرده ایم اگر تا الان این مقالات را مطالعه نکردید، می توانید بر روی لینک های زیر کلیک کنید.

چرا نمی‌تونم تمرکز کنم؟

چگونه تمرکز خود را افزایش دهیم؟

۸ راهکار برای حفظ تمرکز در کلاس

• خواب کافی: خواب یکی از مهم‌ترین عوامل تقویت حافظه و یادگیری است. خواب عمیق به پردازش و تثبیت اطلاعات در مغز کمک می‌کند.

پس از آنکه ما اطلاعات جدیدی را فرا می‌گیریم، مغز ما به طور خودکار فرایند تثبیت این اطلاعات را آغاز می‌کند. این فرآیند عمدتاً در هنگام خواب و به ویژه در مرحله خواب REM رخ می‌دهد. در خواب REM، چشم‌ها به سرعت حرکت می‌کنند و مغز فعالیت شدیدی دارد. در این مرحله، اطلاعاتی که در طول روز دریافت کرده‌ایم، پردازش شده و به حافظه طولانی‌مدت منتقل می‌شوند.

نقش خواب REM در یادگیری

• تثبیت حافظه: در طول خواب REM، سیناپس‌های عصبی تقویت شده و ارتباطات بین نورون‌ها بهبود می‌یابد. این امر باعث می‌شود اطلاعات جدید به طور محکم‌تری در حافظه ذخیره شوند.
• حل مسئله در خواب: مطالعات نشان داده است که مغز در طول خواب، می‌تواند مشکلات پیچیده را حل کند و راه حل‌های نوآورانه‌ای برای آن‌ها بیابد.
• خلاقیت: خواب REM با افزایش خلاقیت و توانایی یادگیری ارتباط دارد.

 اهمیت خواب شب اول بعد از یادگیری

شب اولی که پس از یادگیری اطلاعات جدید می‌خوابیم، بسیار مهم است. در این شب، مغز ما به طور فعال به پردازش اطلاعات جدید پرداخته و آن‌ها را در حافظه طولانی‌مدت تثبیت می‌کند. به همین دلیل، خواب شب اول تأثیر بسیار زیادی بر یادگیری دارد.

استراحت کوتاه مدت: راهکاری برای بهبود یادگیری

استراحت کوتاه مدت، روشی موثر برای بهبود یادگیری و افزایش توانایی مغز است. در این روش، فرد به مدت 20 تا 30 دقیقه چشمان خود را بسته و به آرامش می‌رسد. این روش باعث افزایش هوشیاری، بهبود تمرکز و تقویت حافظه می‌شود. همچنین، برای افرادی که از کمبود خواب رنج می‌برند، نان اسلیپ دیپ می‌تواند یک جایگزین مناسب باشد.

• تست دادن: امتحان دادن نه تنها ابزاری برای ارزیابی نیست، بلکه یکی از مؤثرترین روش‌های یادگیری و تقویت حافظه است. طبق مطالعات، یادگیرندگانی که بعد از مطالعه از خودشان امتحان می‌گیرند، به مراتب عملکرد بهتری نسبت به کسانی که صرفاً مطالعه می‌کنند دارند.

دو آزمایش خیلی مهم در این مورد انجام شده در آزمایش اول که بسیار معروف است. در سال ۱۹۱۷ از دو گروه ازدانش‌آموزان خواستند که بیوگرافی ها و زندگی نامه هایی را مطالعه کنند. یک دسته از دانش اموزان این مطالب را چندین بار مطالعه و مرور می کردند و دسته دوم بعد از مطالعه بلافاصله از خود با چند پرسش ذهنی امتحان می گرفتند تا ببینند مطالبی که مطالعه کردن یاد گرفته اند و در ذهنشان ثبت شده است یا نه اگر اشتباه پاسخ می دادند به همان قسمت باز میگشتند و مرور می کردند.

نتیجه این آزمایش به این صورت بوده است: دانش اموزان دسته دوم که از خود امتحان می گرفتند به مراتب عملکرد و یادگیری موثرتری نسبت به دسته اول داشته اند. بنابراین امتحان گرفتن از خود بلافاصله بعد از یادگیری نسبت به تنها خواندن مکرر موثرتر خواهد بود.

 آزمایش دوم طی سال‌های اخیر بر روی سه دسته از دانش‌آموزان انجام شده است و این آزمایش چند مرجله داشته است که در انتها با انجام یک امتحان نهایی از هر سه دسته نتیجه آزمایش مشخص شده است. در دسته اول دانش اموزان 4 بار مطالب را خواندند و بعد امتحان نهایی دادند. در دسته دوم سه بار خواندند و یک بار تست دادند و بعد از تست پاسخ های صحیح را نیز میتوانستند مشاهده کنند و در نهایت امتحان نهایی را انجام دادند.  در دسته سوم یک بار مطالعه کردند و سه بار تست دادند و هر بار نیز پاسخنامه را مطالعه کردند و در نهایت در امتحان نهایی شرکت کردند. طبق نتایج این امتحان نهایی دسته سوم به مراتب عملکرد بسیار بهتری نسبت به دو دسته اول داشته اند.

بنابراین اگر می خواهید در امتحان یا آزمونی بهترین عملکرد و نتیجه را داشته باشید صرفا مطالعه مکرر نداشته باشید و تست و آزمون گرفتن را جزو اولویت های یادگیری قرار بدید.

به همین دلیل است که آکادمی تیزلاین علاوه بر آزمون های هماهنگ کشوری که از ÷ایه چهارم تا نهم برگزار می کند برای دانش اموزانی که در دوره های آنلاین شرکت کرده اند هر 4 جلسه یک بار آزمون ایستگاهی برگزار می کند تا دانش آموزان آموخته های خود را ارزیابی کنند و نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص دهند تا در صورت نیاز دوباره بخش هایی را مطالعه و تمرین کنند.

عادت‌های دانشجویان موفق

بر اساس تحقیقاتی که روی ۷۰۰ دانشجوی پزشکی صورت گرفته است، دانشجویانی که عملکرد بهتری داشته‌اند، دارای عادت‌های مشترکی بوده‌اند:

1. زمان‌بندی دقیق برای مطالعه: این افراد از قبل زمان مشخصی را برای مطالعه خود تعیین می‌کردند و در زمان مطالعه هیچ وسیله‌ای مانند تلفن همراه را در دسترس نداشتند.
2. مطالعه در بازه‌های 90 دقیقه‌ای: این بازه زمانی بهترین زمان برای تمرکز و یادگیری است.
3. آموزش دادن به دیگران: یکی از روش‌های مؤثر برای به خاطر سپردن مطالب، تدریس آن‌ها به همکلاسی‌ها و دوستان است.

نتیجه‌گیری

مهم‌ترین نکته‌ای که از این مقاله می‌توان گرفت، اهمیت تمرکز، خواب کافی و امتحان دادن در فرایند یادگیری است. به جای مرور مکرر مطالب، بهتر است بعد از مطالعه از خودمان تست بگیریم تا اطلاعات بهتر در حافظه‌مان تثبیت شود. همچنین، احساسات و تمرکز آگاهانه تأثیر زیادی در بهبود یادگیری دارند. حال اگر دانش اموز از پایه سوم تا دوازدهم هستید ما منبع کاملی از نمونه سوالات درس به درس و حتی مبحث به مبحث از دروس مختلف داریم که میتوانید از آن ها برای امتحان گرفتن از خود استفاده کنید.