قطعا برای هر دانش آموزی پیش آمده است که قبل از امتحان یا آزمون با حجم زیادی از مطالب روبه‌رو می شود و در زمان محدود مطالعه کامل و یادآوری مباحث به روش سنتی به نظر کار بسیار دشواری می‌آید. شما در این مواقع از چه راهکاری استفاده می کنید؟ یکی از مهم ترین راه های جمعبندی و دوره برای آمادگی امتحانات و آزمون ها، دوره کردن خلاصه نویسی‌هایتان است. اما شاید برای بسیاری از دانش‌آموزان خلاصه نویسی مقوله ی جدیدی باشد و از اهمیت آن و روش های خلاصه نویسی اطلاعی نداشته باشند.
بنابراین بهتر است از همین ابتدای شروع سال تحصیلی با خلاصه نویسی آشنا شوید و روش دلخواه و مناسب خود را پیدا کنید تا برای شب امتحان و یا آزمون از آنها استفاده کنید و مطالعه برای شما آسان تر شود. ما در این مقاله به هر آنچه که در مورد خلاصه نویسی احتیاج دارید از جمله بایدها و نباید های خلاصه نویسی، زمان مناسب شروع خلاصه نویسی و انواع روش های آن می‌پردازیم.
خلاصه نویسی چیست؟
خلاصه نویسی در بیان ساده، انتخاب و گزینش کلمات و عبارات با اهمیت یک متن با پراکندگی یا حجم زیاد است. بنابراین ما در خلاصه نویسی مطلبی که حجم زیادی دارد و یا موضوعات پراکنده و پیدا کردن آن مطلب برای ما زمان‌بر است را در یک متن کوتاه و مختصر جمعبندی می کنیم تا در مرور های بعدی خیلی سریعتر عمل کنیم.
فواید خلاصه نویسی
- صرفه جویی در زمان
- یادگیری در حین خلاصه نویسی
- کمک به تمرکز در هنگام مطالعه
- ایجاد انگیزه مطالعه
- آسان سازی مطالب
- جلوگیری از فراموش کردن نکات مهم
چه زمانی شروع به خلاصه نویسی کنیم؟
بهترین زمان خلاصه نویسی بعد از تسلط و یادگیری است. همانطور که می‌دانیم خلاصه نویسی از مراحل ابتدایی یادگیری نمی‌باشد، بلکه از مراحل پایانی می باشد. به عبارتی می‌خواهیم مطالب مختلف در مورد موضوع مشخصی که از کتاب های گوناگون، تست ها و سوالات، کلاس‌های آموزشی بدست آورده‌ایم را جمع‌آوری کنیم تا زمان زیادی را صرف مراجعه به همه‌ی این منابع نکنیم و تنها با مطالعه یک متن تمام مطالبی که تا کنون یاد گرفته ایم را دوره کنیم. متاسفانه برخی از دانش‌آموزان از همان ابتدای یادگیری شروع به خلاصه نویسی می‌کنند و حجم این خلاصه نویسی آنقدر زیاد می‌شود که از حجم کتاب نیز فراتر می‌رود و یا برعکس، خلاصه نویسی‌شان آنقدر کم می‌شود که ارزش علمی برای دانش‌آموز ندارد. پس بسیار مهم است که ابتدا تسلط داشته باشید سپس خلاصه نویسی کنید.
باید ها و نباید های خلاصه نویسی
- به یاد داشته باشید در تمامی انواع خلاصه نویسی از کپی برداری خودداری کنید و با لحن و کلمات خود مطالب را خلاصه کنید زیرا با رونویسی پردازش ذهنی انجام نمی‌شود و میزان یادگیری شما پایین می‌آید. به عنوان مثال شما وقتی کسی مطلب را با بیان خود توضیح می دهد نسبت به زمانی که متن کتاب را مطالعه می کنید، بهتر متوجه می شوید در خلاصه نویسی نیز به همین صورت است.
- حتما در خلاصه نویسی خود کلمات کلیدی و مهم را نشان دار کنید. اولین چیزی که شما باید مشخص کنید کلید واژه هاست کلماتی که شما با خواندن آنها متوجه می شوید نکات در مورد چه موضوعی هستند. به طور مثال در علوم قیدها و افعال منفی بسیار مهم هستند بنابراین آنها را با رنگ دیگر یا هایلایت مشخص می کنیم.
- تا جایی که می‌توانید فشرده و مختصر بنویسید هم از نظر سایز نوشتارتان و هم می توانید از کلمات اختصاری استفاده کنید به طور مثال افزایش را با علامت ↑، دارا بودن و داشتن را با علامت + می‌توانیم نشان دهیم.
- خلاصه نویسی باید به صورت مطالب دسته بندی شده در دفتری جمع‌آوری شوند چراکه هدف از خلاصه نویسی این است که به موضوعی دسترسی راحت تری داشته باشید و نه اینکه در برگه های جدا باشد که پیدا کردن آنان برای شما زمان گیر شود.
خلاصه نویسی به روش کلاسیک
در خلاصه نویسی کلاسیک شما باید عنوان و زیر عنوان ها را مشخص کنید. یعنی مطالبی که می‌خواهید یادداشت کنید باید تفکیک شده باشد و نه اینکه نکاتی را از اول کتاب و نکاتی را از انتهای کتاب یادداشت کنید. بنابراین ابتدا عنوان را با عدد و زیرعنوان ها را با حروف می نویسید. به طور مثال:
- زمان حال استمراری
۱.الف) ساختار
( نکات مربوط)
۱.ب) کاربردها
(نکات مربوط)
۱.ج) قیود این زمان
( نکات مربوط)
خلاصه نویسی به روش کرنل
در این روش، صفحه را به سه قسمت مانند تصویر تقسیم می‌کنیم. ستونی کوچک در سمت راست و نواری بزرگتر که ۷۰ درصد صفحه را شامل می‌شود ستون سمت چپ و نواری باریک در پایین صفحه قرار می دهیم. تمامی مواردی که در خلاصه نویسی کلاسیک انجام می داده ایم را در ستون سمت چپ که حجیم تر است می نویسیم. ما می توانیم از جدول ها و نمودار ها نیز در خلاصه نویسیمان استفاده کنیم. بعد از بازخوانی چندباره ی ستون سمت چپ. کلیدواژه ها یا سوالات مریوطه را در ستون سمت راست یادداشت می‌کنیم و با خواندن این ستون متوجه می‌شویم که مطالب در مورد چه موضوعاتی می باشند و چه چیزی را می خواهند به ما یاد دهند. به عبارتی دیگر ستون سمت راست سرنخ خلاصه نویسی ما در سمت چپ است.
این روش بسیار مناسب افرادی است که زمان کمی برای مرور دارند و با مطالعه کلید،اژه ها در ستون سمت راست میتوانند نکات مربوطه در سمت چپ را به یاد بیارید برای این کار می توانید دست خود را سمت روی ستون سمت چپ بگذارید و ببینید آیا می توانید با نگاه کردن به ستون سمت راست نکات مربوطه را به یادآورید یا نه. با استفاده چندین باره این روش می توانید تسلط بیشتری به موضوع داشته باشید و در زمان کمتری مرور کنید.
در انتها شما از این نکات یک خلاصه ای می نویسید و نوشتن خلاصه از روی خلاصه ها باعث می شود تا شما به عمق مطلب پی ببرید و اهمیت نکات نوشته شده را متوجه شوید.
خلاصه نویسی به روش نقشه ذهنی
در این روش، ما موضوعی را در وسط صفحه ی افقی قرار می‌دهیم سپس شاخه هایی را از آن موضوع ایجاد می کنیم و این شاخه ها یا انشعابات همان عنوان های ما هستند. عنوان ها می توانند اجزا، ویژگی ها، انواع و … آن موضوع باشند. و این عناوین خود زیر عنوان هایی دارند که از هر عنوان مانند شکل زیر منشعب می‌شوند و به همین ترتیب هر زیر عنوان شامل نکاتی می‌شود.
در نهایت ما صفحه ای از اطلاعات داریم که به صورت منظم می توانیم آنها را ردیابی و در ذهن خود سازماندهی کنیم. در این روش ما موضوع را از جنبه های مختلف به طور خلاصه بررسی می کنیم و حتی می توانیم بین زیر عنوان های مرتبط بهم از عناوین مختلف لینک ایجاد کنیم و این گونه اطلاعات ذهنی خود را بهم ارتباط می‌دهیم تا دیرتر فراموش شوند.
خلاصه نویسی به روش هایلایت کردن
در این روش ما به جای نوشتن، مطالب مهم یک کتاب را مشخص می کنیم تا برای دفعات بعدی بدایم کدام قسمت ها را باید مطالعه کنیم. در این روش نیز مانند دیگر روش ها باید بعد از تسلط به موضوع شروع به هایلایت کردن کنیم و اگر در زمان نامناسب انجام شود می تواند به روند یادگیری شما لطمه بزند چرا که با هایلایت کردن در شروع یادگیری شما مطالبی که حتی آنچنان مهم نبوده را نیز هایلایت کردید و در مطالعه دوباره شما نمی توانید مطالب مهم را از غیر مهم تشخیص دهید. مزیت این روش صرفه جویی در زمان است زیرا شما وقت خود را صرف نوشتن نمی کنید وهمان متن کتاب را مطالعه می‌کنید ولی در این روش میزان یادگیری شما نسبت به روش های دیگر پایین تر است چون خود نوشتن با گفتار و لحن خود در یادگیری بسیار موثر است.
خلاصه نویسی به روش حاشیه نویسی
در این روش ما موضوعی را که در کتاب عنوان شده بسط می دهیم و نکاتی را به آن اضافه می کنیم که می تواند این نکات استخراج شده از همان متن کتاب با توجه به استدلال و تفکر خودمان باشد و یا اینکه از متن کتاب های مختلف آورده باشیم و تمامی این نکات را در حاشیه های کتاب یادداشت می کنیم به عبارتی در هنگام مرور کتاب، ما مطالب مرتبط از کتاب های گوناگون را نیز مرور می کنیم. در این روش توجه داشته باشید که حتما این نکات را با مداد وارد کتابتان کنید و حتما مطالب را از یک فیلتر بگذرانید و سپس در کتابتان بنویسید. به این معنی که ابتدا در دفتری وارد کنید و چندین بار آن نکات را مطالعه کنید و در نهایت نکاتی که واقعا مهم هستند را در کتاب بنویسید. چون در بعضی مواقع شما با مطلب جدیدی مواجه می‌شوید که فکر می‌کنید بسیار مهم است و آن را سریعا وارد کتاب می‌کنید اما بعدها که دوباره بررسی می کنید متوجه می‌شوید که آنقدرها هم مهم نبوده است.
امیدوارم که این مقاله برای شما مفید باشد، شما از چه روش های خلاصه نویسی استفاده می‌کنید؟
عالی هست مطالب شما. سپاس
سپاس از همراهی ارزشمند شما